زنان و کار خانگی
زمانی که از زنان بیسواد و یا روستایی حرف میشود تصویر عمومی تصویر زنان ناتوان و منفعل است. زنانی که فاقد مهارتها هستند و نیازمند یاری و سودآموزی و آگاهی بخشی هستند. نگاهی کاریکاتوری شده که از واقعیت دور است و با نگاهی بالا به پایین زن بی سواد را دیگری ای ناتوان تصور میکند
۲ سال قبل قرار شد با جمعی از زنان سوادآموز بولانی درست کنیم بولانی غذای سنتی افغانستان است برای پخت این غذا به خمیری نازک و کاملا گرد نیاز است. قرار شد ما مربیان سوادآموزی همراه با زنان سوادآموز با هم غذا را درست کنیم. زنان سوادآموز به راحتی و باسرعت خمیر را آماده میکردند اما هر بار تلاش من برای ساخت خمیری گرد به بن بست میخورد یک بار خمیر کاملا گرد نمیشد بار دیگر خمیر به وردنه میچسبید. این فقط مشکل من نبود دیگر مربیان و معلمها نیز نمیتوانستند خمیری به خوبی ساخت مادران سوادآموز درست کنند ما ضریب هوشی کمی نداشتیم اما مشکل کجا بود؟ ما مهارتهای دستی خوبی نداشتیم و به درستی نمیتوانستیم خمیر را ورز دهیم. در سالهای کودکی تمرکز اصلی ما در درس خواندن بود و از دستهایمان برای نوشتن استفاده کرده بودیم ما مهارت ساخت خمیر بولانی را یاد نگرفته بودیم و هیچ وقت زمانی را برای یادگیری این کار صرف نکرده بودیم. اما مادران با تمرین و تلاش این مهارت را یاد گرفته بودند و به آسانی میتوانستند خمیر نازک و گرد درست کنند. همان طور که جمع و تفریق خواندن و نوشتن برای ما آسان بود گرد کردن خمیر هم برای آنها پیش پا افتاده بود. آیا توانایی ما بر توانایی آنها برتری داشت؟ بگذارید از چند منظر جواب سوالی که طرح کرده ام را بگویم. از دیدی سنتی و محافظه کارانه، وظیفه زن تنها آشپزی و کارهای خانه است و نیازی به تحصیل و شغل بیرون از خانه ندارد. در نگاهی دیگر کار خانگی بی‌ارزش است و ارزش انسانها به شغل بیرون از خانه و پول درآوردن است . این نگاه ارزش و مهارت کار خانگی را زیر سوال میبرد و فقط برای زنان شاغل و تحصیلکرده ارزش قائل است.
نگاهی دیگر اما میتوان داشت. نگاهی که دست از تحقیر زنان بیسواد برمیدارد اما معتقد است که این زنان توانایی های متفاوت با زنان طبقات بالای شهری دارند و این به معنی انفعال و ناتوانی آنها نیست. در این نگاه ضمن ارزشمند دانستن مهارتهای زنان روستایی این سوال را میتوان مطرح کرد: آیا توانایی ها و مهارتهای این زنان برای زندگی امروز و جامعه فعلی کافی است؟ آیا بدون داشتن سوادپایه در جامعه امروزی میتوان زندگی را جلو برد؟ پاسخ قطعا منفی است. تا صد سال قبل زنان میتوانستند بدون سواد با کار خانگی زندگی ای معمولی ای داشته باشند اما امروز مهارتهای دیگری نیاز است. مهارتهایی که سوادپایه قطعا یکی از آنهاست. ما نیاز به نگاهی داریم که با ارزشمند دانستن مهارتهای خانگی، مهارتهای دیگر را مهم بشماریم و به زنان آموزش دهیم.
نویسنده: عطیه ملک‌زاهدی
