? به مناسبت روز جهانی فلسفه
کتاب «پرسشگری و گفت‌وگو با کودکان و نوجوانان» نوشته جانا مور لون و مایکل باروز به‌تازگی با ترجمه مرتضی براتی از سوی نشر لگا منتشر و روانه بازار نشر شده است. عنوان کتاب حاوی دو اصطلاح محوری فلسفه‌ورزی است: پرسشگری و گفت‌وگو. فلسفه در جوهر خود، طرح پرسش‌هایی است که برای درک موقعیت انسانی اساسی‌اند. آن‌گونه که توماس نیگل می‌گوید «محور فلسفه پرسش‌هایی است که ذهن ژرف‌اندیش انسان آنها را به‌طور طبیعی معماگونه می‌یابد». همه ما در زندگی خود به‌نوعی با پرسش‌هایی فلسفی مواجهیم که حیرت ما در معنای زندگی (و پایان آن)، تأمل درباره ارزش‌ها و بازتاب درستی و نادرستی اعمال‌مان را رقم می‌زند. در حین سنجه این مباحث، چه کودکان چه بزرگسالان، درگیر تفکر فلسفی می‌شویم. اغلب، این پرسش‌ها پاسخ قطعی ندارند. آنها ما را از عدم قطعیت و وجود امکان‌های فلسفی در زندگی آگاه می‌کنند. کتاب «پرسشگری و گفت‌وگو با کودکان و نوجوانان» نوشته جانا مور لون، مدیر مرکز شمال غربی فلسفه برای کودکان در گروه فلسفه دانشگاه واشنگتن و مایکل باروز مدرس ارشد فلسفه در دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا است. نویسندگان فصل اول و دوم كتاب حاضر را با بحث از انگیزه‌های اصلی فلسفه‌ورزی با كودكان آغاز می‌كنند. این انگیزه‌ها مبتنی بر این باور است كه فلسفه در هسته خود، عملی بنیادی برای وضع بشر است و آموزش آن نباید منحصر به دانشجویان و تحصیل در آموزش عالی باشد. پرسش، بررسی و پاسخ به پرسش‌های بنیادین – چه از نوع اخلاقی، سیاسی، وجودی، معرفت‌شناختی و چه متافیزیکی – عملی معمول است که می‌تواند از سن خردسالی سودمند باشد. وقتی فلسفه در مدارس معرفی می‌شود، کودکان در پرسش‌ها و فعالیت‌های مرتبط، با گفت‌وگو و تأمل مشارکت می‌کنند که این امر باعث اکتشاف مشارکتی می‌شود. برای آنكه پرسش‌های فلسفی پربار و به نحوی مطرح شوند كه برای یادگیری دانش‌آموزان مفید باشد، مربیان و دانش‌آموزان باید شرایط آموزشی لازم را تسهیل كنند. برای این منظور، نویسندگان در فصول سوم تا پنجم از فلسفه آموزشوپرورش و رویكردهای آموزشی بحث می‌كنند كه به گمان آنها بیشترین حمایت را از عمل فلسفی دارند، از‌جمله اهمیت حساسیت فلسفی و عناصر «حلقه كندوكاو فلسفی» یادگیرنده‌محور. در فصول ششم تا هشتم طرح درس‌های فلسفی بسیاری ارائه شده كه می‌توان از آنها برای فلسفه‌ورزی با كودكان در كلاس‌های مدارس ابتدایی، متوسطه اول و دوم بهره برد. با پوشش طیف گسترده‌ای از موضوعات فلسفی و از‌جمله فعالیت‌های كلاسی متعدد و محرك‌های بحث، نویسندگان قصد دارند این طرح درس‌ها برای معلم پیش از دانشگاه، كارشناس مجرب فلسفه پیش از دانشگاه و مربیان تازه‌كار به گونه‌ای یكسان مفید باشد. در بخش پایانی كتاب، نویسندگان نگاه خود را به مسائل مهمی معطوف می‌كنند كه به نظرشان، شایسته توجه بیشتری در ادبیات فلسفه پیش از دانشگاه است. این مسائل عبارت‌اند از: تبعیض، مناسبات قدرت، نابرابری‌های اجتماعی و احترام به كودكان و نیز بعضی مباحث سیاست كلان، درباره تلاش برای راه‌گشایی فلسفه به مدارس. پیش‌از‌این كتاب‌های زیادی درباره آموزش فلسفه پیش از دانشگاه منتشر شده است و طیف گسترده‌ای از منابع مفید برای معرفی فلسفه به كودكان با روش‌های مختلف وجود دارد كه بسیاری از آنها در كتاب‌نامه و ضمیمه كتاب پیش‌رو معرفی شده است. کتاب «پرسشگری و گفت‌وگو با کودکان و نوجوانان» منابع کاربردی دیگری را برای استفاده در کلاس‌های درس معرفی و ملاحظه‌ای از مباحث آموزشی، اجتماعی و سیاسی را در نظر می‌گیرد که در‌حال‌حاضر، در آثار مکتوب کمتر نمایان می‌شوند. به نظر نویسندگان، تحریر این کتاب، مستلزم این بوده که درباره ارزش آموزشی فلسفه پیش از دانشگاه، فلسفه‌ورزی در آموزشوپرورش و ارتباط فلسفه پیش از دانشگاه با مسائل مهم در آموزش معاصر مانند اصلاحات آموزشی، پرورش کودک و تبعیض و امتیاز در کلاس‌های درس عمیقا فکر شود. این‌کتاب دومین عنوان از مجموعه «فلسفه‌روزی با کودکان و نوجوانان» در نشر لگا است. اولین کتاب این مجموعه، «کودک فلسفی: پرورش توان فکری و فلسفی کودکان» است که چندی پیش چاپ دوم آن منتشر شد. «پرسشگری و گفت‌وگو با کودکان و نوجوانان» منبعی برای کلاس‌های فلسفه پیش از دانشگاه است و می‌تواند به کار علاقه‌مندان، مدیران، مربیان، سیاست‌گذاران، کارشناسان آموزش و والدین بیاید. راهیابی فلسفه به مدارس ممكن است در ابتدا عملی كوچك و مانند موضوعی دیگر برای آموزش به نظر آید؛ اما این عمل به‌ظاهر كوچك، در واقع می‌تواند بسیار مهم باشد. تمرین فلسفی، بر مبنای تفكر‌كردن برای خود كودكان، باعث شناخت ظرفیت‌های فكری آنها می‌شود. ارج‌نهادن سهم كودكان می‌تواند باعث تفكر درباره مسائل بزرگ و پیچیده و احترام به تجربیات و ایده‌های آنها شود. به اعتقاد نویسندگان، این امر می‌تواند تحولی برای آموزش و پرورش باشد
منبع: روزنامه شرق
