کودک در آیینه قانون ۴
«كودك آزاری در مقررات بين المللی»
✅ اعلامیه جهانی حقوق کودک ، اصل ۹ می گوید: «کودک باید در برابر هرگونه غفلت، ظلم، شقاوت و استثمار حمایت شود». همچنین در ابتدای اصل ۶ مقرر می دارد: «کودک، جهت پرورش کامل و متعادل شخصیتش نیاز به محبت و تفاهم دارد و باید حتی الامکان تحت توجه و سرپرستی والدین خود، و به هر صورت در فضایی پرمحبت، در امنیت اخلاقی و مادی، پرورش یابد».
✅ ایران نیز در اسفند ماه ۱۳۷۲ پیمان نامه جهانی حقوق کودک را پذیرفت. بنابراین، یکی از شرایط اساسی اجرای درست این پیمان نامه، آشنایی همه افراد جامعه، به ویژه مقامات مربوط به امور کودکان، والدین، سرپرستان کودک و البته خود او با این پیمان نامه است. بر اساس ماده ۳ پیمان نامه جهانی کودک، منافع عالیه کودک باید در هر اقدامی از سوی سرپرستان و والدین او مورد توجه قرار گیرد. بر اساس این ماده، دولت ها نیز موظف شده اند، در صورت کوتاهی والدین نسبت به فرزندان، حمایت ها و مراقبت های لازم را از آنان انجام دهند.
«كودك آزاري در مقررات داخلی»
✅ از منظری کلی، کودک آزاری را می توان به دو قسم تقسیم کرد: کودک آزاری جسمی و کودک آزاری روانی. با توجه به انگیزه و عوامل ارتکاب جرم، کودک آزاری به انواع مختلفی قابل تقسیم است، که عبارتند از:
۱- کودک آزاری ناشی از آزار جسمی؛ مانند ضرب و جرح؛
۲- کودک آزاری ناشی از بهره گیری خلاف؛ مانند بهره گیری برای قاچاق و مطلق به کار گرفتن کودک زیر پانزده سال؛
۳- کودک آزاری ناشی از ترک فعل؛ مانند نادیده گرفتن عمدی سلامت، بهداشت و ترک انفاق کودک؛
۴- کودک آزاری جنسی؛ مانند استفاده از کودک در هرزه گری ها.
✅ صریح ترین قانونی که در تقابل با پدیده کودک آزاری به تصویب رسیده، قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب ۱۳۸۱ است، که در برگیرنده کودکان زیر ۱۸ سال نیز می باشد. البته در قوانین دیگری نیز به صورت جسته و گریخته و به مناسبت هایی به مسائل کودک آزاری پرداخته شده و حمایت از کودکان در آنها در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال ماده ۲ قانون حمایت از کودکان مقرر می دارد: هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمه جسمانی یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد ممنوع است .
نکته جالب در اینجا اینستکه که پیش از این در قوانین، صدمات روانی جرم تلقی نمی شده است، لکن این قانون در جهت حمایت کامل از کودک، صدمات روانی را نیز جرم تلقی نموده است.
✅ هر چند ماده۷ قانون حمایت از کودک مقرر می دارد که: اقدامات تربیتی در چارچوب ماده ۵۹ قانون مجازات اسلامی، و ماده ۱۱۷۹ قانون مدنی، از شمول این قانون مستثنی است ؛ اما از مصادیق کودک آزاری ناشی از آزار جسمی، تنبیه بدنی خارج از حد متعارف توسط والدین یا سرپرست قانونی است، که بخش عظیمی از آمار کودک آزاری را در ایران و جهان دارد.
✅ برخی از حقوقدانان یکی از دلایل افزایش این نوع از کودک آزاری را به سبب ابهامات قانونی می دانند که این ابهامات قابل بررسی است. با توجه به تبیین فقه، تنبیه بدنی منتهی به قطع عضو یا جرح، به یقین خارج از حد متعارف بوده و علاوه بر مجازات، به موجب ماده ۱۱۸۴ قانون مدنی بنا به صلاحدید قاضی می تواند سبب عزل ولی کودک از ولایت و سرپرستی او گردد. البته ضرب و جرح کودک، چه از سوی والدین و چه غیر ایشان، به موجب عموم مواد ۲۶۹ ، ۲۹۵ قانون مجازات اسلامی قابل قصاص و دیه است.
« یادداشتی از مرتضی شجاعی، از نیروهای داوطلب انجمن پویش»
