? انتشار تصاویر کودکان؛ راهکار یا چالش؟
✍ نویسنده: عطیه ملک‌زاهدی
? بارها تصاویر کودکانی را که در شرایط خاصی هستند مثلا در فقر و محرومیت‌اند و مجبور به کارند دیده‌ایم. بسیاری از رسانه‌ها و صفحات در شبکه‌های اجتماعی عکس این کودکان را منتشر می‌کنند و به خیال خود با این کار می‌توانند مشکلات کودکان کار را حل کنند و سعی دارند با احساسی کردن مخاطب توجه مردم را به این قشر جلب کند. این تصاویر معمولا پربازدید هم هستند و بارها در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود. اما آیا این کار اخلاقی است؟ آیا خود کودکان کار علاقه‌ای به انتشار عکس‌هایشان دارند؟ آیا ما اجازه داریم این تصاویر را بازنشر کنیم؟
?پیمان‌نامه حقوق کودک یکی از کنوانسیون‌های مهم در سطح بین‌المللی است که حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کودکان را بیان می‌کند. پیمان‌نامه‌ی حقوق کودک، به صراحت کودک را فردی صاحب حق می‌داند و دولت‌ها، سازمان‌ها و نهادها را موظف می‌کند که با رویکردی حق محور و نه نیاز محور، کودک را مورد حمایت قرار دهند تا بتواند با کمترین آسیب از شرایط بحرانی عبور کنند. در این نگاه کودکان حق دارند که از حقوق اولیه خود برخوردار شوند و نیازی به انتشار تصاویر آنها برای جلب توجه و گرفتن ترحم ندارند. اما نظر خود کودکان درباره عکس‌هایشان چیست؟ جملات زیر از مصاحبه حمید فراهانی(پژوهشگر و فعال حقوق کودکان) با کودکان است:
?«من اگر حق دارم که از امکانات برخوردار باشم، چرا باید ازمن موقع استفاده عکس گرفته شود. مگر وقتی شما از حقوق‌تان استفاده می‌کنید، اجازه می‌دهید کسی از شما به عنوان یک اتفاق مهم عکس بگیرد؟…» «با این که حس خوبی ندارم اما فکر می‌کنم وقتی که در عکس هستم، می‌دانم که بعدا عکسم دسته جمعی توسط مربیان دیده می‌شود و این می‌تواند باعث شود که وقتی قرار است چیزی تقسیم شود به فکر من هم باشند.» انتشار این عکس‌ها در فضای مجازی دیگر گلایه این کودکان است: «قبلا عکس‌ها در اینترنت نمی‌چرخید؛ اما الان با تلگرام و فیس بوک عکس‌ها ممکن است دست به دست شود و من این را دوست ندارم…» بسیاری از این کودکان می‌گویند موقع ثبت عکس احساس خوبی ندارند: «من تا الان که این بحث این جا مطرح شد فکر می‌کردم آنها باید از من عکس بگیرند و من حق نظر ندارم. حتی نمی‌دانستم ممکن است بقیه هم مثل من حس خوبی نداشته باشند و فکر می‌کردم ایراد از من است…»
?چرا با وجود این که کودکان دوست دارند غریبه‌ها از آنها عکس بگیرند و منتشر کنند به این موضوع اعتراض نمی‌کنند؟ پاسخ ساده است در بسیاری از موارد آنها نمی‌دانند که حق اعتراض دارند و یا این که خجالت می‌کشند احساس خود را بیان کنند: «من آن آدم‌ها را دوست دارم و خجالت می‌کشم بگویم عکس نگیر…» کودک دیگری می‌گوید: «ممکن است که این کار باعث شود آن آدم‌ها دفعات بعدی مرا برای ارائه یک خدمات انتخاب نکنند.» کودکانی هم هستند که لحظه ثبت عکس مخالفتی با ثبت تصویر نداشته‌اند اما بعدها از انتشار تصویر خود پشیمان شده‌اند: «آن موقع مثل الان فکر نمی‌کردم اما الان دوست ندارم که کسی حتی برای یک لحظه تصویر مرا ببیند و ترحم کند»
?دفعه بعد که خواستیم عکس کودک فقیر یا محرومی را در فضای مجازی بازنشر کنیم بهتر است کمی تامل کنیم و به چند پرسش پاسخ دهیم: آیا این تصاویر با رضایت کودک و والدینش گرفته شده است؟ آیا در زمان ثبت عکس، کودک احساس خوبی داشته است؟ آیا ما حق داریم این عکس را در اینترنت که افراد زیادی آن را می‌بینند منتشر کنیم؟ آیا انتشار این عکس کمکی به بهبود وضعیت این کودکان می‌کند؟ آیا راه‌های بهتر و بلندمدتی برای رفع مشکلات این کودکان وجود ندارد؟
